Монгол Улсын нэгдэн орсон НҮБ-ын авлигын эсрэг конвенцын 6 дугаар заалтад хараат бус АТГ байгуулан авлигын эсрэг бодлого, зарчмыг баримтлана гэж заасан байдаг.
2012 онд Индонез Улсын Жакарта хотноо НҮБ, Олон Улсын авлигатай тэмцэх байгууллагын төлөөллүүд хамтаар авлигатай тэмцэх газруудын даган мөрдөх олон нийтэд хүлээн зөвшөөрсөн стандартуудыг агуулсан 16 зарчмыг хамтран тодорхойлсон. Транспэрэнси Интернэшнл байгууллага АТГ-ыг шударга байдлыг тогтоох гол түншээ гэж үздэг бөгөөд олон орны АТГ авлигын эсрэг амжилттай тэмцсэн сайн жишиг тогтоосон байдаг. Дэлхийн 129 оронд Авлигатай тэмцэх газар ажиллаж байгаагийн 29 нь Ази Номхон далайн бүс нутагт үйл ажиллагаа явуулж байна.
Ази Номхон далайн бүс нутгийн Авлигатай тэмцэх газруудыг бэхжүүлэх хөтөлбөрийн хүрээнд 2017 онд Индонез, Бутан, Пакистан, Мальдив, Бангладеш зэрэг улсын АТГ-т хөндлөнгийн үнэлгээг хийсэн бөгөөд 2 жил тутамд хийж байна.
Дараах холбоосоор орж 2017 оны үнэлээг харна уу. https://www.transparency.org/whatwedo/publication/strengthening_anti_corruption_agencies_in_asia_pacific
ҮНЭЛГЭЭ ХИЙХ ЗОРИЛГО, АЧ ХОЛБОГДОЛ
Бүсийн орнуудын судалгаан дээр үндэслэж бүсийн хэмжээнд асуудлыг хэлэлцэн нөлөөллийн ажил хийж дэвшил гаргах, Оноогоор оролцогч АТГ харьцуулах боломжтой Оноо нь АТГ үйл ажиллагааны төлөвлөгөө гарган үйл ажиллагаагаа сайжруулах Бүсийн АТГ бэхжиж бүсийн хэмжээнд авлига буурах Бүсийн АТГ-уудыг нотолгоон дээр суурилан дэмжиж, оролцогч талуудад нөлөөлөл хийж АТГ бэхжүүлэх алхам хийх Оролцогч талуудыг оролцуулсан олон талт нөлөөлөл хийж эерэг дэвшил гаргах
· ЗГ , хууль тогтоогчид ба иргэний нийгэм бусад оролцогч талууд үнэлгээн дээр суурилан АТГ бэхжүүлэх алхам хийх
МУ-ЫН АВЛИГАТАЙ ТЭМЦЭХ ГАЗАРТ 2019 ОНД ХИЙСЭН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ДҮГНЭЛТ
АТГ-ын өөрийн ажлын гүйцэтгэл 77 хувь байгаа ч хөндлөнгийн нөлөөлөл 59 хувь байгаа нь авлигатай тууштай, үр дүнтэй тэмцэхэд саад болж, ерөнхий үзүүлэлтийг доош нь татаж байна.Олон нийтийн төсөөлөл хэт сөрөг байгаа нь авлигын эсрэг үйл ажиллагаанд тушаа болж, популистуудын зэвсэг болжээ. Улс төрчид иргэдийг бодит мэдээллээр хангах эрхийг боомилж байна. Олон нийтийн ойлголт хууль хүчний байгууллагуудын эрх хэмжээ, ажлын хамрах хүрээг ялгахгүй, нийтэд нь хамруулж дүгнэлт хийх хандлагатай байна. Авлигын мэргэшсэн шүүх, шүүгч, прокурортой байх шаардлага бий болжээ. Хэрэг эцэслэн шийдвэрлэгдэх нь эдгээр байгууллагуудын хамтын ажиллагааны үр дүнд бий болохоор байна. Хууль тогтоомжид АТГ-ын санхүүжилт болон томилгоотой холбоотой өөрчлөлт оруулсан нь олон нийтийн хагарал, ойлголтын зөрүүг улам даймжруулсан гэж үзэхээр байна.
САНАЛ ЗӨВЛӨМЖ
Олон Улсын сайн жишгээр дан ганц АТГ-ын дарга, дэд даргыг хууль тогтоох байгууллагаас томилоод зогсохгүй, газрын дарга нарыг мөн ижил эрх хэмжээтэйгээр томилдог байна. Аливаа хэрэг шийдвэрлэх шийдвэрийг хамтаар, бүгд санал нэгтэй гаргадаг нь хөндлөнгийн нөлөөллөөс сэргийлэх томоохон баталгаа болж байна.
Байгууллагын хараат бус, бие даасан байдал
· АТГ-ын дарга, дэд даргын бүрэн эрхийн хугацааг бүрэн дуусгах эрх зүйн баталгаа, нөхцлийг бүрдүүлэх,
· АТГ-ын үйл ажиллагааны хараат бус байдалд хөндлөнгөөс нөлөөлөхгүй байх,
· Удирдлага солигдохдоо мэргэжлийн, туршлагатай албан хаагчдын сэлгээг ялангуяа нэгжийн удирдлагад хийх сэлгээг бууруулах,
Санхүүжилт
· АТГ-ын төсөв бага талдаа байхаас гадна төсвийг бууруулан батлахыг хориглосон заалтыг 2015 онд байхгүй болгосныг сэргээж баталгаажуулах шаардлагатайг анхаарах,
· Орчин үеийн шинэ технологи, программ хангамжийн худалдан авалтыг нийгэм, эдийн засгийн өөрчлөлт, шинэчлэлд нийцүүлэх нэмэгдүүлэх,
· Албан хаагчдад харилцаа холбооны хэрэгслээр хангаж мэдээллийн аюулгүй байдлыг баталгаажуулах,
· Олон нийт болон албан хаагчдын гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх, соён гэгээрүүлэх сургалт, нөлөөллийн ажилд зарцуулах төсвийг байгууллагын жилийн төсвийн 5%-д хүргэх,
Хууль тогтоомж, АТГ-ын дүрэм журам
· АТГ-ын дарга, дэд даргын томилгоо, чөлөөлөлттэй холбоотой хуулийн заалт, томъёоллыг сайжруулах,
АТГ-ын мөрдөн шалгах эрх хэмжээнд нийтийн албанд томилогдохоор нэр дэвшсэн, томилогдсон этгээдийн хувийн ашиг сонирхлын урьдчилсан болон жинхэнэ мэдүүлгийг хянуулахгүйгээр томилсон нөхцөлд хариуцлага тооцох зохицуулалт бий болгох, иргэн болон албан тушаалтны санхүүгийн мэдээллийг мэдүүлэгтэй тулган хянан шалгах эрхийг нэмэгдүүлэх,Улс төрд нөлөө бүхий этгээдэд тооцогдох хугацааг судалгаанд суурилан шинэчлэн тогтоох нь ашиг, сонирхлын зөрчлөөс сэргийлэх, хяналт тавих нөхцлийг бүрдүүлэхээр байна,Ёс зүйн дүрмийн зарим зохицуулалтыг олон улсын сайн жишигт нийцүүлэх, хариуцлагын хэлбэр, бэлэг дурсгал хүлээн авах, өгөх дайлах, дайлуулах тайлагналыг жилд биш тухай бүр мэдээлэх, хяналт тавих тогтолцоог бүрдүүлэх,
Хүний нөөц ба чадавхи бэхжүүлэх
АТГ-ын хүний нөөцийн тогтвортой байдлыг хангах, Хүний нөөцийн тоог нэмэгдүүлж, нэг мөрдөгчид ногдох ачааллыг олон улсын жишгээр 8 дахин бууруулах шаардлагатай.Орон нутаг дахь ажлыг цаг алдахгүй, хангалттай хугацаанд шалган шийдвэрлэх нөхцлийг бүрдүүлэн төрийн байгууллагын хүсэлт шийдвэрлэх хугацааг богиносгох, орон нутагт байнгын хяналт шалгалт хийх бололцоог нэмэгдүүлэхМэдээллийн нууцлалыг баталгаажуулах баталгааны стандарт зарвартай болох,Ажлаас халагдсан, бусад шалтгаанаар түр болон бүр гарч байгаа албан хаагчдын ярилцлага авах, мэдээллийн нууцлалын баталгааг ажилд анх ороход гаргуулах,Албан хаагчдын гадаад хэлний мэдлэгийг сайжруулах, олон улсын хамтын ажиллагаа, туршлага судлах, сургалт зэрэгт идэвхитэй хамруулах шаардлагатайТухайн жилд зайлшгүй суух сургалтын жагсаалт гаргаж хэрэгжүүлэх, зайлшгүй суух сургалтад ёс зүй, хариуцлага, мэдээлэл өгөх, бэлэг дурсгал тайлагнах, эрсдэл болон сэтгэл судлалын мэргэшсэн сургалтыг авч хэвшүүлэх,Сургалтын хөтөлбөрийг тогтмол шинэчлэн АТГ-ын албан хаагчдын гаргасан зөрчлийг давтахгүй байх хөтөлбөрийг нэмж оруулах,
Мөрдөн шалгах, гомдол хүлээн авах
Өөрсдийн санаачлагаар мөрдөн шалгаж буй хэргийн тоог нэмэгдүүлэхТөрийн холбогдох байгууллагуудтай хамтын ажиллагааг сайжруулах,Гэмт хэргийн улмаас учирсан хохирлын хэмжээг харгалзан хөрөнгө битүүмжлэн хамгаалах, нөхөн төлүүлэх зэрэг ажлын үзүүлэлтийг сайжруулах,Гомдол, мэдээлэл, хүсэлт хүлээн авахдаа нийгмийн тусгай хэрэгцээ шаардлагыг тодорхойлох чиглэлийн асуумжийг авч, судалгаа мэдээлэлд тогтмол ашиглах,АТГ, прокурорын байгууллага болон шүүхийн авлигын хэргийн талаарх мэдээлэл зөрүүтэй, тодорхойгүй байгаа тул дээрх байгууллагуудыг нийтэд нь хамруулсан, бүх шатны шүүхийн мэдээллийг бүрэн тусгасан нэгдсэн, системтэй судалгаа хийх шаардлагатай байна.
Хөндлөнгийн хяналт
АТГ-ын үйл ажиллагаа, Авлигын эсрэг хууль тогтоомжийн хэрэгжилт, ХАСХОМ-ын мэдээлэл зэрэг тайлан мэдээг хүлээн авах төрийн эрх бүхий байгууллагын үүрэг хариуцлага, хяналт тавих хэлбэрийг нарийвчлан тодорхойлох, мөн мэдээлэл тайланг хүргүүлээгүй тохиолдолд хүлээх хариуцлагыг тодорхойлох,АТГ-ын дэргэдэх Олон нийтийн зөвлөлөөс мөрдөн шалгах, гүйцэтгэх ажлаас бусад ажилд дэмжлэг үзүүлэх, үйл ажиллагаа болон олон нийтийн хяналт, төсөөлөл, мэдлэг мэдээллийг сайжруулахад чиглэгдсэн зөвлөмж боловсруулж, зөвлөмжийн хэрэгжилтийг хянах үүргийг зохистой хэрэгжүүлэх,Олон нийтийн зөвлөлийн гишүүдэд тавигдах шаардлагыг мэргэжлийн ур чадвар, туршлага зэргээр нарийвчлан заах, сонгон шалгаруулах үйл ажиллагааг иргэдэд нээлттэй явуулах, үүрэг хариуцлагаа хэрэгжүүлээгүй тохиолдолд гишүүнээс эгүүлэн татах зохицуулалтыг бий болгох,
Мэдээлэл технологи
ХАСХОМ-ийн автоматжуулалтыг сайжруулж, хяналт тавих нөхцлийг бүрдүүлэхэд анхаарахАлбан хаагчдын сургалт, дадлагажилтын хөтөлбөрт шинэ технологи, дүн шинжилгээний чадавхийг нэмэгдүүлэхэд чиглүүлэх,
Хамтын ажиллагаа, гадаад харилцаа
Санхүүгийн гэмт хэрэг, татвараас зайлсхийх болон зугтаахтай тэмцэх чиглэлээр МУ-ын нэгдэн орсон BEPS санаачлагын хүрээнд үйл ажиллагааны төлөвлөгөө боловсруулж, гишүүн орнуудтай эрх зүйн туслалцаа харилцан солилцох гэрээгүй ч мэдээлэл хүсэх, харилцан солилцох боломжийг үр дүнтэй ашиглах,
Олон нийтийн итгэл, ойлголт, төсөөлөл
АТГ-ын үйл ажиллагаа, үүрэг, эрх хэмжээний талаарх олон нийтийн ойлголтыг сайжруулах, төсөөллийг бодитоор хийхэд чиглэгдсэн нөлөөллийн ажлыг эрчимжүүлэх,АТГ-ын дэргэдэх Олон нийтийн зөвлөлийн үйл ажиллагааг хуулийн хүрээнд идэвхижүүлэх,Зорилтот бүлэг буюу улс төрийн нам, улс төрчдөд хандсан судалгаа, нөлөөллийн ажлыг нэмэгдүүлж олон нийтийн хандлагыг өөрчлөхөд хандуулах,Тайланд АТГ-ын албан хаагчдын хариуцлагын асуудлыг нэмэгдүүлэх,
Авлигын хэрэг шийдвэрлэлт
Авлигын хэрэг шүүхээр шийдвэрлэгдэх байдал АТГ-ын мөрдөн шалгасан, прокурорт шилжүүлсэн тоотой харьцуулахад дэлхийн жишгээс харьцангуй доогуур, хангалтгүй байна. Авлигын хэргийн дагнасан прокурор болон шүүх байгуулж, хэргийг хурдан шуурхай, шударга, олон нийтэд нээлттэй, хариуцлагатай эцэслэн шийдвэрлэх нөхцлийг нэн яаралтай бүрдүүүлэх. Ингэснээр албан хаагчид мэргэшиж, чадавхи бэхжих нөхцөл бүрдэхээр байна. Шүүгч болон прокурорууд мөн өмгөөлөгч, хуульчдыг энэ чиглэлээр мэргэшүүлэн бэлтгэх зайлшгүй шаардлага байна.
